Probeersels in dichtvorm
Inleiding
Muziek donderdag 17 december 2020
Freedom maandag 23 november 2020
Ik besta niet maandag 5 oktober 2020
Go dinsdag 15 September 2020
Skull maandag 14 september 2020
De emir vrijdag 24 juli 2020
Snelweg Knollendam woensdag 22 juli 2020
Fietsend in de zon met muziek vrijdag 3 juli 2020
Medical condition vrijdag 3 Juli 2020
the holy truth maandag 29 juni
Power dinsdag 23 juni 2020
Droom maandag 9 maart 2020
Indringer woensdag 4 maart 2020
Uitstel woensdag 19 februari 2020
Avond woensdag 19 februari 2020
Time dinsdag 18 februari 2020
Dank donderdag 13 februari 2020
Ontmoeting dinsdag 11 februari 2020
De toestand dindsdag 4 February 2020
Out of me dinsdag 28 January 2020
Val dinsdag 21 January 2020
Straf donderdag 16 januari 2020
Suf brein zondag 6 Oktober 2019
The way dinsdag 24 september 2019
Wrong dinsdag 17 september 2019
Het meisje zondag 28 juli 2019
Poeh vrijdag 14 juni
Getroffen zondag 5 mei 2019
for five minutes zondag 21 april 2019¹
fine zondag 21 april 2019
Noten
Appendix 1: Een rangschikking
Appendix 2: Tanikawa Shuntarō
Inleiding
Deze probeersels zijn van tussen april 2019 en december 2020. Ze kwamen tot stand zonder enige kennis van het schrijven of zelfs maar lezen van gedichten (of hulp van chatGPT - die kwam pas twee jaar later).
De aanleiding was het zien van een documentaire over Bukowski. Ik had eerder wel eens mijn ogen over gedichten laten gaan, maar klassieke gedichten vond ik dodelijk saai, en moderne gedichten volstrekt onbegrijpelijk. Echter, een substantieel deel van Bukowski’s gedichten zijn simpelweg proza vormgegeven als een gedicht. Makkelijk te lezen. En zelfs veel van zijn meer “poëtische” gedichten waren voor mij vaak ook nog wel te volgen. (Inmiddels weet ik dat Bukowski ook plenty gedichten heeft geschreven die ik amper of helemaal niet kan volgen, maar die kwamen in de documentaire niet aan de orde.)
Na het afzien van de documentaire schreef ik twee frutsels van een paar regels, die voornamelijk een expressie waren van mijn gevoelens toen. In de maanden die volgenden probeerde ik meer te schrijven. Het vraagt creativiteit, en dat voelt fijn zolang als er ook wat uit komt. De resultaten waren wisselend, maar bemoedigend genoeg dat ik er een tijd mee ben doorgegaan, niet iedere dag, week, of zelfs maar maand, maar vaak genoeg dat ik er uiteindelijk een paar dozijn had, waarvan sommige meer ambitieus.
Ongeveer een derde vond ik na voltooiing niet sterk genoeg om te delen. Nu, vijf jaar later, heb ik van wat ik wel had gedeeld ongeveer nog een derde afgekeurd. Daarna heb ik chatGPT gevraagd ze te beoordelen, met als maatstaf een (vertaald) gedicht van Tanikawa Shuntarō. Dat oordeel bevestigde vaak vermoedens die ik al had over probeersels die te direct waren, of te drammerig, of triviaal. Er bleek ook uit dat ik in het Engels kennelijk iets minder creatief ben dan in het Nederlands (ook niet echt een verrassing). Als ik de rangschikking van chatGPT naast de volgorde in tijd plaats ben ik kennelijk wel beter geworden (al weet ik niet of ik de rangorde van chatGPT helemaal kan vertrouwen): een derde onvoldoendes, een derde zesjes, en wat mooie cijfers, zelfs één negen.
Aan jou om te oordelen of je het daar mee eens bent. Ik plaats de rangschikking in een appendix.
Muziek
Muziek leren spelen
is het leren van magie,
naar muziek luisteren
is betoverd worden,
of gemarteld.
Freedom
A whole day
of freedom.
From the sanctuary
of my bed
I watch sunlight
streaming through the windows
flowing over my desk,
over the floor,
over my bed.
The sky is blue
with cute dots of white.
I don’t care about chores waiting,
let them wait.
I just want to be
free.
Ik besta niet²
Opvallend,
de buurvrouw
van om de hoek
beneden,
zei,
geheel uit eigen initiatief,
mij
goeiedag.
Heel vrolijk nog wel.
Met een binnenpretje,
misschien.
Wat dan toch weer
te denken geeft.
Een nieuw bedenksel
van het roddelcircuit
misschien?
Iets nieuws wat mij
aankleeft, hoewel ik
daar zelf weer
geen weet van heb?
Eigenlijk, ben ik het niet
die zij goeiedag zegt,
maar een denkbeeldig
persoon,
een maaksel
van collectieve en
persoonlijke verbeelding.
Voor haar
ben ik niet mezelf,
maar iemand anders.
In de gedachten
van de ander
besta ik niet.
Go
In the background
Randy Newman
sails away
again and again.
Before me, my opponent,
lights a new roll-up.
More and more smoke
fills the room.
Black is pinched off,
the center, all white.
I’m losing,
again and again.
So why do I keep coming back?
And who turns the records?
And where do we get the time,
for yet another game?
Skull
My eyes
trace the words
on the page.
Something
disturbs me.
There is
something
blocking
my eyes.
I wipe my
brows, but
that's not it.
I go look
in the
mirror.
I notice
my eyes
have sunken
so deep
in their sockets,
my eyelids
are scratching
the inside
of my
overhanging
skull.
De emir
Sinds ik
de Waarheid ken
ben ik
te veel.
De dwazen, leugenaars
en haters, ze zijn jaloers
op mijn kracht, mijn
puurheid, mijn bestemming.
Mijn eenvoud verpest
hun blinde genotzucht.
Mijn oprechtheid
maakt ze bang.
Ik keer hun kikkerland de
rug toe, sluit mijn oren
voor hun gekwaak. Aan het hoofd
van een leger keer ik weer.
Snelweg Knollendam
Het was een stralend zonnige
zomerdag. Ik deed een stap.
En nog een.
Een loeiende claxon
met dopplereffect. Ik hoorde gesuis,
de wind rukte aan mijn kleren.
Was ik doorgerend of
teruggevlucht?
Mijn hart bonsde nog.
Fietsend in de zon met muziek
Ik drink de bomen
Ik drink het groen
Ik drink de wind
Ik drink Shostakovich
Ik drink Keith Jarrett
Ik drink de piano
Ik verdrink.³
Medical condition
He was a tall man,
athletic,
strong.
First,
he broke his knee.
It never healed.
Tried too hard to be
a star, on the field,
maybe. Perhaps.
Then, clearly, a
demon entered his head
through his left eye.
That hurt. His eye
turned bloody red. Now
he wears sun glasses everywhere.
Subsequently, the demon
took possession of his brain,
started playing him like a violin.
Never a break. Always work,
work, more work. Must. Make.
Money. Must. Make. More money.
You say you don't believe
in demons. I say, I do, I've seen.
He needs a exorcism.⁴
the holy truth
Breathe breathe,
her heart beats beats,
her mind rushes,
her thoughts struggle to
get out
of her mouth.
They don’t understand,
they can’t see, they’re in denial,
they’re blind; And they don’t want
to see, they deny, they ignore,
they distort the truth,
the holy truth.
The time is here for her,
the enemy has been revealed,
for everybody to see,
and what a monster it is,
it must be fought,
at all cost.⁵
Power
Her perfect skin,
perfect make-up,
perfect clothes,
all smooth, fresh,
pastel colored,
looking like a supermodel
from the 60s—
the look is back, apparently—
sweetly smiling to admirers,
and other human beings,
until,
inadvertently,
she glances in my direction,
shock,
quickly looks
away.
That’s my power.
Droom
tis een droom een droom een droom tis een droom
tis een onbereikbare droom
dat is vreeslijk is vreeslijk is vreeslijk
dat is vreselijk vreeslijk
denk er niet aan denk niet aan niet aan denk er niet aan
denk niet aan die onbereikbare droom
alles is goed heus goed alles is goed alles
alles is totaal helemaal goed alles goed
leugenaar
het is lijden leven is lijden het is lijden alles
alles is lijden
verdoof het verdoof het verdoven verdoof het
verdoof alles verdoof het
verdwijn dan verdwijnen van alles verdwijnen
verdwijn van de wereld ga weg
verzwakkeling
zoek het juist
nee dat wil niet
omarm het dan
wel ach dan en wee
door ga en ga dan
pak het grijp en ga
en ga en ga dan
door en grijp het
wring het en breek
en dan vrijheid⁶
Indringer
Wat ben ik blij!
dat God
mijn gedachten
niet kan horen.
Ik ben vrij!
vrij om mijn gedachten
iedere kant
op te laten gaan.
Grillig, onvoorspelbaar,
prikkelend, creatief...
een weidse wereld
zonder grenzen.
De zegen van een
goddeloze opvoeding.
Dacht ik.
Tot ik die stem hoorde.
Er is toch nog iemand,
daar in die wereld van mij.
Het is superego!
Flikker op, indringer!
Uitstel
Ik omarm de tijd
maar kan het aftellen
niet laten.
Ieder moment
tijdelijk
uitstel van executie.
Avond
In de late avond
bruist mijn bloed
vreemd warm.
Mijn geest is los.
Mijn gedachten gaan
overal en nergens.
De tijd wordt stroop.
Geluiden komen uit een
weemoedige film noir.
De slaap roept, maar
ik wacht op de onthulling,
het wezen van het zijn.
Binnen is er het lamplicht,
buiten de donkere nacht.
Nergens is er een reden.
Ik weersta de slaap, want
die is het einde. Dit is
de laatste kans.
Time
While I move forward
I turn backward,
and visit the past.
They say time-travel is
impossible.They say that
the past can’t be changed.
Funny. I visit my past
every day, and every time
something has changed.
Dank
Men belt bij hem aan.
Legt hem uit:
Wij weten wat de betekenis is
van uw leven.
Wat van u verwacht wordt,
is het volgende:
's Ochtends, allereerst,
ga op uw hoofd staan.
Wanneer dat is gedaan,
wees dankbaar.
's Middags,
ga op uw hoofd staan.
Wanneer dat is gedaan,
wees dankbaar.
's Avonds, ga opnieuw
op uw hoofd staan.
Eenmaal dat gedaan,
uit dan, uit de grond van uw hart
uw allergemeendste oprechte
dankbaarheid. Voor alles.
Dat u op uw hoofd mag staan.
En zo meer.
Heeft u nog vragen?
Ach ja, voor wij het vergeten,
na uw leven, mag u naar een heel
speciale plaats. Waar u mag verkeren
in Zijn aanwezigheid, en Hem
iedere dag,
mag danken.
Ontmoeting
Stoere jas,
stoere pet,
stoere baard,
stoere rollator...
Stok bij de hand,
wapen van eerste keus
in gevecht met het
slechte been...
Gebruind,
verweerd,
wenkbrauwen woest,
de mond verbeten...
Ik zag hem op de brug
als door een tunnel.
In een donkere foto met
een hand voor de lens.⁷
De toestand
De vrijheid
om te sterven,
om over straat te zwerven,
om honger en kou te lijden,
om pijn te lijden,
om veracht te worden,
om verkracht te worden,
om hoop te verliezen.
De vrijheid
om te schreeuwen, maar
niet te hard, want anders
komt de sterke arm en
verlies je de vrijheid en
eindig je opgesloten,
gevangen,
onvrij.
Out of me
Here is your money, he said.
Thanks, I said.
Thanks?
I feel robbed.
I'm no longer whole.
I'm drained.
Empty.
What of me is left?
Money. Pay the rent.
Buy food. Eat.
Go to bed.
Get up, too early.
Return to him.
The guy with the jobs.
The guy with the money.
That great guy who is so
generous but still sucks
the life
out of me.
Val
Om iets te maken
van deze dag
sta ik vroeg op
en val
prompt
weer in slaap.
Straf
De lucht is koud
blauw en straft
de boekenwurm
die zijn hol verlaat
naar buiten gaat
en sterft.⁸
Suf brein
Wind mee,
de illusie van kracht.
The way⁹
That which cannot be named,
lives inside my stomach.
It can rise upward,
into my chest,
penetrate my heart,
clamp my throat.
It can grow tentacles,
into my arms,
into my legs,
into my feet as well.
It will shake my body,
or freeze it. It will
make me stammer,
or make me mute.
No longer able to face the world,
no longer able to look inside,
no longer able to think,
no longer able to laugh,
no longer able to be.
They say: it's a part of life.
They say: you have to go through it.
They say: there is no other way.
I say: why me?
I say: why punish me like this?
I say: this is hell,
this is unbearable,
there is no way.
Wrong
He is not indifferent.
He cares about his dogs.
And his drinks.
And eating.
About his wife too,
I'm sure.
And o yeah,
he made a palace to live in.
Marble floors,
I kid you not.
He believes
in having a good time.
He believes in having a really good time,
every day.
In his free time that is,
because he hates his job.
Who doesn't.
He knows how to live
the good life,
or so he thinks.
His health seems to be
somewhat flaky.
He got rid of the exercise bike
long ago.
You live only once,
make it count. That's
his philosophy,
and who is to say that
he's wrong.
Het meisje
Ze suste het hondje aan haar voeten,
een hoopje krullend wit haar,
van streek door een confrontatie
met een andere, grotere viervoeter.
Ik voelde de connectie tussen haar
en haar kleine vriend.
Ze keek op en lachte,
ontblootte lelijke tanden,
waarmee ze nooit op tv zou kunnen komen.
Poeh
's Ochtends
ben ik niet zelden
te slaperig om te doen
wat ik wil,
en 's avonds,
vaak te moe.
Poeh.
Getroffen
Eerst werd ik getroffen
door blauwe wolken.
Maar ik overleefde.
Daarna was ik verlicht.
Een voorbijgaande reflectie.
for five minutes
The sun going down
shone into the windows
of the building in the east
reflected light
illuminating
my room
nice
for five minutes
fine
everything is fine
except
I'm really really tired
and
I don't want anyone to die
Noten
Appendix 1: Rangschiking
Rangschiking en beoordeling door chatGPT.
De maatstaf (10) was een gedicht van Tanikawa Shuntarō (zie hieronder).
Appendix 2: Tanikawa Shuntarō 谷川 俊太郎
JUST THE WAY IT IS
A dear deceased friend is
again at a loss
in front of a travel bag
In the futile search for our souls
we stay behind
sitting in front of almond-flavored tofu desserts
The rain has stopped
the sky is made lighter by the sun behind thin clouds
stock quotes flicker in the town
Everything moves on
just the way it is
heading toward memories